Zeven aanbevelingen over ANBI’s, waaronder een anti-oppot-eis

In opdracht van de staatssecretaris van fiscaliteit onderzocht een commissie bestaande uit mr. Van Leijenhorst, dr. Leijten en prof. dr. Bekkers, welke mogelijkheden er zijn om het algemeen nut karakter van Algemeen Nut Beogende Instellingen (ANBI’s) beter tot uitdrukking te laten komen. Ook onderzochten ze de huidige ANBI-regelgeving en dachten ze na over aanpassingen die uitvoerbaar zijn door de Belastingdienst. In dit artikel geven wij een samenvatting van de zeven adviezen die uit hun onderzoek volgden en die zeer relevant zijn voor organisaties met een ANBI-status. Vooral advies 4 over een bestedingscriterium is stof voor veel discussie.

Aanleiding

Naar aanleiding van Kamervragen over gedragingen door ANBI’s die in kunnen gaan tegen het algemeen nut karakter, zoals organisaties die de zeer omstreden “homo-genezing” propageren, overwoog de commissie welke juridische mogelijkheden er bestaan om gedrag dat niet past bij algemeen nut aan te pakken: “We overwogen de voor- en nadelen van die mogelijkheden, en de fundamentele principes en waarden die daarmee in het geding zijn. We besteedden specifiek aandacht aan de kans op financiële fraude en de mogelijkheid om een toets op grondrechten op te nemen om niet-financieel ongewenst gedrag aan te pakken.”

Conclusies

• Het toezicht op het grootste deel van de ca. 45.000 ANBI’s door het ANBI-team van de Belastingdienst is gebrekkig door beperkte capaciteit en gebrek aan gegevens bij de Belastingdienst;
• De Belastingdienst heeft geen goed administratief systeemheeft voor het verzamelen, verwerken, analyseren, en publiceren van gegevens over ANBI’s dat geschikt is voor de controle op de ANBI-status. De aanvraag voor de ANBI-status gaat nog op papier;
• Het is onbekend hoeveel fraude ANBI’s plegen omdat het ANBI-team nauwelijks toekomt aan opsporing van fraude. Het team heeft de handen vol aan beoordelingen van aanvragen voor de ANBI-status, aan advies over aanvragen en bezwaren tegen beslissingen. De kans op fraude is aanzienlijk omdat er nadat de ANBI-status is toegekend geen effectief toezicht is op de naleving van de voorwaarden ervan;
• Zelfregulering werkt: voor de maatschappelijk meest zichtbare ANBI’s die het grootste deel van de economische activiteiten voor hun rekening nemen is de kans op fraude klein. Dit betreft ongeveer duizend grote goede doelen en vermogensfondsen die beschikken over een CBF Erkenning of lid zijn van FIN en zich committeren aan eigen gedragscodes;
• Het toezicht door zelfregulering dekt maar een fractie van alle ANBI’s;
• Kamervragen over spanningen met grondrechten gaan vrijwel uitsluitend over ANBI’s die geen Erkenning hebben en geen lid zijn van brancheorganisaties. Zulke spanningen komen zelden in beeld bij het ANBI-team. Het team heeft geen expertise in huis voor een toets op grondrechten bij de beoordeling van aanvragen voor de ANBI-status

Aanbevelingen

Digitaliseer

Digitaliseer de registratie van ANBI’s, het verzamelen van gegevens over ANBI’s en de

communicatie met ANBI’s door het ANBI-team van de Belastingdienst. De registratie van ANBI’s is een verouderde procedure uit het papieren tijdperk. Door gebrek aan investeringen in digitale infrastructuur verzamelt het ANBI-team van de Belastingdienst niet systematisch gegevens die nodig zijn voor het toezicht.

Meer mensen

Versterk de capaciteit van het ANBI-team.

Publicatieplicht afdwingen

Verhoog de intensiteit van toezicht door de informatieplicht en publicatieplicht af te dwingen. Met inzicht in instellingen en capaciteit voor controle kan het ANBI-team jaarlijks controles houden om erop toe te zien dat ANBI’s daadwerkelijk de voorwaarden voor de ANBI-status naleven. Instellingen die niet de publicatieplicht naleven door niet de juiste informatie aan het algemeen publiek te verstrekken verliezen de ANBI-status. Instellingen die niet aan de informatieplicht voldoen door niet de juiste informatie aan het ANBI-team te verstrekken verliezen de ANBI-status.

Verbied oppotten

Scherp het algemeen-nut vereiste aan met een bestedingscriterium. ANBI’s moeten jaarlijks een bepaald minimum aan activiteiten verrichten of een minimum bedrag voor het algemeen nut besteden. Zo kunnen instellingen die geen activiteiten ondernemen geen ANBI zijn. Deze extra eis voorkomt bovendien dat instellingen en hun begunstigers van de ANBI-status profiteren zonder dat zij daadwerkelijk bijdragen aan het algemeen nut. Zo kan misbruik van de ANBI-status zoals gesignaleerd door het ANBI-team verminderen. Voorbeelden hiervan zijn het oppotten van vermogen zonder duidelijk doel, het achterblijven van bestedingen, en het ‘leeg declareren’ van ANBI’s.

Fiscus gaat niet over grondrechten

Neem geen toets op grondrechten op in de voorwaarden voor de ANBI-status. Het opnemen van een toets op grondrechten in de ANBI-regeling is onwerkbaar. Dit vraagt doorgaans een complexe en gevoelige afweging. De Belastingdienst is niet de geëigende actor om een dergelijke toets uit te voeren omdat zij daarvoor niet de juiste expertise heeft. Het is bovendien niet wenselijk het algemeen nut op deze manier nader inhoudelijk te laten inkaderen door de Belastingdienst. Dit kan ten koste gaan van de waarde die wordt gehecht aan pluriformiteit. Daarentegen moeten andere normen en middelen worden gebruikt om organisaties en praktijken die in strijd handelen met gangbare maatschappelijke waarden en opvattingen een halt toe te roepen. Dit kan via de rechter.

Verhoog dekkingsgraad zelfregulering

De Belastingdienst kan het toezicht op goede doelen overlaten aan CBF, dat via de Erkenningsregeling veel hogere eisen stelt aan brancheorganisaties filantropie. Door de kosten voor de Erkenningsregeling te verlagen kan het aantal instellingen dat via CBF onder toezicht staat toenemen. De Belastingdienst heeft met CBF afgesproken dat de gegevens die ANBI’s voor het Erkenningspaspoort aan CBF aanleveren volstaan voor de publicatieplicht.

De Belastingdienst kan het toezicht op vermogensfondsen overlaten aan de FIN, dat voor het lidmaatschap als eis stelt dat leden voldoen aan de Code Goed Bestuur.

Gegevens over ANBI’s centraal

De commissie stelt voor dat de informatie die ANBI’s verplicht zijn te publiceren op een eigen website ook gestructureerd op één centraal punt beschikbaar komt voor het algemeen publiek. ANBI’s zijn nu al verplicht om een jaarverslag te publiceren op een website, maar het ANBI-team heeft geen infrastructuur om deze gegevens te verzamelen. De commissie stelt voor dat de Belastingdienst zogenoemde standaardformulieren te vervangen door een online aangifteportaal waarop ANBI’s jaarlijks gegevens over het afgelopen jaar aanleveren, eerder aangeleverde gegevens controleren, en zo nodig actualiseren. Het portaal moet ook geschikt zijn voor het indienen van informatie voor de aanvraag van de ANBI-status. Door de gegevens die ANBI’s aanleveren te publiceren op een toegankelijke website verkrijgen ook donateurs, vrijwilligers, bedrijfsmatige sponsors, overheden en andere subsidieverstrekkers zoals fondsen inzicht in ANBI’s.

Lees hier het Rapport Toezicht op Algemeen Nut

Lees ook: Kritische Adviescommissie: normering gedrag ANBI’s geen taak van de fiscus.

Bron: www.rijksoverheid.nl